کد مطلب:88622 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:324
ترجمه: پرهیزگار روز را شام می سازد و اهتمام او به شكر است و شب را به روز می آورد و اهتمامش ذكر و یاد خداوند است. شرح: از دیگر صفات پرهیزگاران شكر و ذكر است، ذكر برای این كه خدا متذكر آنها باشد، و به آنها نعمت دهد، و شكر برای نعمتهای داده شده است. ابن میثم بحرانی در تفسیر این فراز گوید: هم و تلاش پرهیزگاران در وقت عصر و شامگاه، شكر خداوند است بر آنچه در روز به آنها روزی داده یا نداده است (شكر بر داده ها و نداده ها می كنند). و در وقت صبح، هم آنها ذكر و یاد خداوند است، تا آنها را یاد كرده و روزی دهد، چه از كمالات نفسانی و چه بدنی چنانكه خداوند فرموده: «فاذكرونی اذكركم و اشكروالی و لا تكفرون»، مرا یاد كنید تا شما را یاد كنم و شكر گزار من باشید و كفران نورزید.[1]. مرحوم خوئی در شرح خود بعد از آوردن كلمات بحرانی می گویند: توضیحات بحرانی كافی در رساندن مراد نیست، و نكته تقیید اهتمام به ذكر را به [صفحه 236] صبح و اهتمام به شكر را به شامگاه دقیقا روشن نمی كند، سپس می افزاید: اولی و بهتر این است كه این چنین گفته شود: اما این كه هم آنها در صبحگاه ذكر است، برای تاكد استحباب ذكر در آن وقت است، و دلیل بر این استحباب روایاتی است. سپس سه روایت در این باره ذكر می كند: 1- راوی (عمر بن میمون) گوید: امام حسن (ع) را دیدم كه وقتی نماز صبح می خواند در جایگاه خود می نشست تا خورشید طلوع كند و شنیدم از آن امام كه می فرمود: شنیدم از رسول خدا كه می فرمود: «من صلی الفجر ثم جلس فی مجلسه یذكر الله حتی تطلع الشمس ستره الله من النار ستره الله من النار ستره الله من النار»، كسی كه نماز صبح گزارد و در جایگاه خود نشیند در حالی كه ذكر خدا گوید تا خورشید طلوع كند، خداوند او را از آتش مستور گرداند. و آن حضرت این جمله را سه بار تكرار فرمودند. 2- انس در حدیثی گوید: رسول الله به عثمان بن مطعون فرمودند: كسی كه نماز صبح را با جماعت گزارد و سپس بنشیند و ذكر خدا گوید تا خورشید طلوع كند، برای او در بهشت هفتاد درجه است كه فاصله هر دو درجه مثل حضور اسب سریعی است كه هفتاد سال مخفی باشد (شاید مراد این باشد كه اسب تندرو كه آشكار نیست اگر فرض شود هفتاد سال حركت كند این مقدار مسافتی كه طی می كند فاصله هر دو درجه است). 3- امام حسن (ع) فرمودند: شنیدم از پدرم علی بن ابیطالب كه می فرمود رسول الله چنین فرمود: هر انسانی در مصلائی كه نماز صبح را اقامه كرده بنشیند، و ذكر خدا گوید تا خورشید طلوع كند، اجر او مثل حجاج خانه خدا است و گناهان او آمرزیده می شود. سپس مرحوم خوئی اضافه می كند: نكته ی دیگری در ذكر صبحگاه است كه خداوند چون روز را برای به دست آوردن معاش و طلب رزق و جستجوی فضل [صفحه 237] و رحمت خود قرار داد، چنانكه برای سكون و راحتی و خواب شب را خلق كرد و برای ذكر در صبح دخالتی عظیم در رزق و روزی است از این جهت اهتمام پرهیزگاران به ذكر در صبح است.[2]. اما این كه روز را برای رزق و معاش قرار داد چون فرمود «و جعلنا نومكم سباتا و جعلنا اللیل لباسا و جعلنا النهار معاشا»، و خواب شما را مایه ی آسایش قرار دادیم و شب را پوششی برای شما گردانیدیم، و روز را وقت طلب معیشت قرار دادیم.[3]. و اما دلیل بر این كه ذكر و یاد خدا در صبحگاه موجب ازدیاد رزق می شود، اخبار زیادی است كه دو روایت را مرحوم خوئی نقل كرده است. 1- از امام صادق (ع) روایت شده كه فرمودند: نشستن بعد از نماز صبح و مشغول به تعقیبات و دعاء بودن تا این كه خورشید طلوع كند، بهتر است در طلب روزی از سیر و تلاش در زمین. یعنی اگر انسان به یاد خدا بود، و سپس به دنبال روزی رفت، خدا او را موفق تر می كند، تا كسی كه بلافاصله بعد از نماز به دنبال كار رود. 2- حماد بن عثمان گفت از امام صادق (ع) شنیدم كه می فرمود: نشستن مرد در تعقیب نماز صبح تا طلوع خورشید نافذتر و موثرتر است در طلب رزق از سوار شدن در دریا و حركت در آن، گفتم: گاهی حاجت و نیازی برای مرد است كه می ترسد (اگر دیر شود) فوت شود، فرمود: داخل آن كار شود و به دنبال حاجتش رود، و ذكر خداوند عزوجل گوید زیرا او مادامی كه وضو دارد در حال تعقیبات است. پس از این روایات به دست می آید كه بهتر است انسان ذكر خدا را بعد از نماز گوید و مشغول به تعقیبات شود، و اگر كاری ضروری بود كه نمی تواند بنشیند، [صفحه 238] حضرت فرمودند: با یاد خدا به دنبال آن كار رود، و مادامی كه وضو دارد، مثل این است كه در تعقیبات نماز است. سپس مرحوم خوئی گوید: اما هم آنها در شامگاه به شكر خداوند، برای این است كه شامگاه در مقابل صبحگاه است، و وقتی طلب رزق و نزول نعمت با یاد و ذكر خدا در اول روز باشد (چنانكه در روایات گذشت) پس مناسب است كه شكر بر آن نعمتهای نازل شده در آخر روز باشد (چنانكه انسان نیز از كسی كه برای او كاری انجام داده، در آخر وقت و بعد از عمل تشكر و قدردانی می كند).
(یمسی و همه الشكر و یصبح و همه الذكر)
صفحه 236، 237، 238.